Voortplanting van de gerbil Alvorens we over de voortplanting praten, is
het nuttig om even naar hun wilde soortgenoten te kijken. Zoals gezegd leven
gerbils in familiegroepen samen. Deze bestaan uit een man en een vrouw, het
alfapaar. Verder komen er in de familiegroep nog verschillende generaties
jongen voor. Tot de jongen een half jaar oud zijn, verblijven ze in de
groep. Ze leren in deze tijd alle kneepjes die ze nodig hebben om een
zelfstandig bestaan te kunnen leiden.
Na een half jaar worden de jongen uit de groep verdreven, en moeten de
jongelingen op zoek naar een eigen stek. Ook komt het voor dat een of twee
dochters in de groep verblijven. Meestal is het zo dat enkel het dominante
vrouwtje jongen mag werpen. Hoewel dit in gevangenschap niet altijd het
geval is, dient u hiermee rekening te houden.
Vaak gebeurt het dat een vrouwtje door verschillende mannen word gedekt, hoewel het dominante mannetje dit normaliter niet toestaat.
Het kan gebeuren dat de broer van het dominante mannetje die ook nog in de groep zit, het vrouwtje beklimt
wanneer de dominante even niet oplet. Het risico bestaat dus dat in een verblijf met meerdere mannen een
nest verschillende vaders kan hebben.
Mogelijke combinaties zijn:
Een paartje:
Dit zal vrijwel nooit vechten. Ook is er geen kans op nestroof en de gerbils
brengen meer jongen groot.
Een trio:
Een volwassen man met twee vrouwtjes. Deze kunnen ook zonder probleem
samenleven, maar het loopt in vele gevallen flink fout. De problemen
ontstaan meestal als een van de vrouwtjes zwanger is, of als de jongen
geboren zijn. Vaak treedt nestroof en kannibalisme op als gevolg van
jaloezie. Vaak gaan de vrouwen onderling hevig vechten om de rangorde te
bepalen.
Een grotere gemengde groep:
Dit is beslist af te raden, want de gerbils kunnen hevig in conflict komen
en elkaar zelfs naar het leven staan. Bovendien heb je op die manier niet in
de hand wie met wie paart, en dat is zeker voor showkwaliteit niet altijd zo
wenselijk.
Seksen van gerbils en geslachtsrijp
Het seksen van de gerbils is een relatief makkelijke opgave. Op een leeftijd
van zes tot acht weken kan je bij de mannetjes een balzak met de teelballen
waarnemen. Bij de vrouw zitten anus en geslachtsopening veel dichter bij
elkaar. Daarbij komt nog eens de geurklier op de buik, die bij het mannetje
erg groot is en duidelijk zichtbaar. Neem de gerbil in de hand en oefen druk
uit op de genitaliën. Doe dit snel en niet te hardhandig, want gerbils zijn
vrij nerveuze dieren die behoorlijk hard kunnen bijten als iets hen niet
zint.
De gerbil is in principe geslachtsrijp vanaf drie tot vijf maanden. Soms is
het ook vroeger het geval.
Veel hangt af van:
- de beschikbarheid van voedsel,
- het klimaat,
- de seizoenswisselng,
- de hoeveelheid stress en dieren die in een verblijf zitten.
Een vrouwtje dat op acht weken oude leeftijd gedekt wordt, kan zonder
probleem een nest jongen zogen en opvoeden, maar zij heeft dan wel extra
ondersteuning nodig en ze zal waarschijnlijk niet erg groot worden. Nu denkt
men misschien: dan zet je de dieren pas samen als ze zijn uitgegroeid. Er
zit echter een addertje onder het gras. Een minder goede eigenschap aan
gerbils, is dat ze niet zo vriendelijk zijn naar vreemde gerbils. Het beste
kunt u fokparen of trio's samenstellen wanneer de gerbils acht tot maximaal
tien weken oud zijn. Op deze leeftijd zijn de jongen zo ver ontwikkeld dat
men de kwaliteit van de dieren kan inschatten.
Vanaf de tiende levensweek kunnen de gerbils knap lastig zijn wanneer men ze
wil koppelen. Toch is het mogelijk met heel veel geduld en tijd om deze
dieren nog te koppelen. Gerbils zijn daarbij nog eens erg kieskeurig wat
partner betreft. Het beste kunt u een groep jonge gerbils laten samenleven
tot zij een week of tien oud zijn, en daar dan de ideale koppels uit
samenstellen.
Het spreekt voor zich dat een fokpaar veel ruimte nodig heeft. Houd er
rekening mee dat, wanneer u voor tentoonstellingen fokt, er waarschijnlijk
dieren in de groep zullen blijven om mee voort te fokken. De bakken moeten
dus niet te klein zijn. Voor een fokpaar of trio voldoet zestig cm lengte,
veertig cm breedte en veertig cm hoogte prima. Veel mensen gebruiken ook
dunabakken. Dit zijn bakken die gemaakt zijn van kunststof, waarin aan de
overkant een spijlenrooster ligt dat kan worden verschoven. Deze bakken zijn
erg geschikt voor een fokgroep.
Gerbils zijn fokrijp tot ongeveer twee jaar. Vrouwtjes zijn op hun
hoogtepunt als ze een jaar oud zijn. De nesten zijn dan erg groot en meestal
zijn er een aantal nesten achtereen.
De paring
Gerbils zijn bereid tot paren vanaf een leeftijd van ongeveer vier maanden.
Het vrouwtje heeft om de vijf dagen een bronstperiode. In deze periode en
enkel alleen dan, zal het mannetje aanstalten tot paren maken. Aan het paren
gaat een heel voorspel vooraf, dat bestaat uit elkaar najagen en veelvuldig
roffelen. Tijdens dit voorspel beklimt het mannetje het vrouwtje af en toe.
Het mannetje moet het vrouwtje soms tien keer beklimmen alvorens hij een
zaadlozing krijgt. Na de geslaagde paring zullen beide dieren hun
geslachtsstreek wassen.
Tijdens de dracht kan wat extra eiwitten voorzien worden. Dit kan in de vorm
van meelwormen. Hondenbrokken zijn ook een optie mocht u gruwelen van die
friemeltjes. De draagtijd bij gerbils is ongeveer 23 dagen. Soms, als er nog
een vorig nest zoogt, wordt de dracht vertraagd. Gerbilvrouwtjes gaan zich
niet anders gedragen tijdens de zwangerschap dan voordien. Vaak ziet men dus niet dat de
gerbil zwanger is, tot zij een zichtbare zwelling aan weerzijden van de buik
vertoont. Wanneer gerbils dikker worden, is de dracht meestal al vrij ver
gevorderd.
Gerbilmoeders bevallen het liefst alleen, dus kan het voorkomen dat zij het
mannetje uit het nest verdrijft. Normaal mag hij na een paar dagen wel weer
bij mama en de kids slapen. Het is beslist af te raden om het mannetje bij
de jongen weg te halen! De vader is namelijk zeer belangrijk in de opvoeding
van de gerbiljongen. Hij helpt het vrouwtje als de jongen het nest proberen
uit te kruipen, en hij houdt de jongen ook warm wanneer mams even het nest
verlaat.
Wanneer de bevalling nadert, zal moeder zich meestal in haar nest
terugtrekken. Van belang is het nu dat u de moeder niet stoort, want zij kan
haar jongen opeten of laten liggen als zij gestresst wordt.
De jongen worden blind, naakt en doof geboren. Ze wegen ongeveer drie gram
en zijn ongeveer drie centimeter lang. Ze zijn totaal van moeders goede
zorgen afhankelijk. Afhankelijk van de leeftijd en de conditie van de
gerbilvrouw, kan het nest bestaan uit drie tot tien jonge gerbils. Jonge
vrouwtjes zullen meestal wat minder jongen hebben. Tijdens de eerste dagen
kan behoorlijk wat van het nest jongen doodgaan. Dit ligt deels aan de
onervarenheid van de moeder, en deels aan de zwakheid van de jongen. Het
komt wel eens voor dat de eerste drie nesten worden opgegeten. Dit is
normaal en men kan er weinig tegen doen.
Men hoort aan hoge piepgeluidjes dat de jongen er zijn. Normaal is het beter
de jongen niet aan te raken, maar als je het toch doet, zorg dan dat je geur
van je handen gemaskeerd is, bijvoorbeeld door ze in te frijven met
houtkrullen uit moeders kooi. Nog doeltreffender is je handen met urine van
de moeder in te wrijven. De jongen groeien razendsnel. Na een week is de
rugvacht al zichtbaar. Tussen de tiende en de twaalfde dag breekt ook op de
buik de vacht door. Men kan op deze leeftijd best even naar de buikjes van
de jongen kijken. Bij vrouwtjes zijn de kale plekjes nu zichtbaar. Dit zijn
de tepels. Wanneer men een paar dagen later kijkt, zijn deze plekjes ook met
haar bedekt en moet men wachten tot de jongen ouder zijn.
Na twee weken gaan de ogen open en breken de tanden door. De jongen worden
nu echt ondernemend, en ze proberen uit nest te kruipen. Dit tot grote
ergernis van mama, die maar heen en weer blijft trippelen om het kleine grut
in het nest te houden. De jongen worden tot de leeftijd van ongeveer 28
dagen gezoogd. Theoretisch kunnen ze dan van de groep weg, maar het is voor
de dieren veel beter ze minimaal tot zes weken bij de ouders te laten.
De vierde en de vijfde levensweek zijn zeer belangrijk voor jonge gerbils,
want dan worden ze wegwijs gemaakt in het sociale leven van de gerbils. Dan
leren ze ook roffelen en andere sociale vaardigheden die ze zo hard nodig
hebben in hun verdere leventje.
Problemen bij dracht en geboorte
Heel soms gebeurt het dat de moeder sterft voor de jongen zijn gespeend.
Wanneer de jongen nog jong zijn en nog in het nest horen te liggen, kan men
eventueel proberen ze bij een andere gerbil over te leggen. Dit kan tot een
leeftijd van een dag of acht. Haal de ouders weg van het nest waarin de
nieuwe jongen moeten komen. Wrijf de nieuwe jongen in met houtkrullen
uit de kooi waarin ze moeten verblijven, wrijf ze desnoods in de urine van
de ouders, als de geur maar gemaskeerd wordt. Een andere mogelijkheid is een
rattenmoeder. Jongen die ouder zijn (vanaf achttien
dagen), kan men proberen groot te brengen met een mengsel van Brinta met
water.
Originele tekst van Stieven Hoogstoel
|
|