Voortplanting van de gerbil

Alvorens we over de voortplanting praten, is het nuttig om even naar hun wilde soortgenoten te kijken. Zoals gezegd leven gerbils in familiegroepen samen. Deze bestaan uit een man en een vrouw, het alfapaar. Verder komen er in de familiegroep nog verschillende generaties jongen voor. Tot de jongen een half jaar oud zijn, verblijven ze in de groep. Ze leren in deze tijd alle kneepjes die ze nodig hebben om een zelfstandig bestaan te kunnen leiden.

Na een half jaar worden de jongen uit de groep verdreven, en moeten de jongelingen op zoek naar een eigen stek. Ook komt het voor dat een of twee dochters in de groep verblijven. Meestal is het zo dat enkel het dominante vrouwtje jongen mag werpen. Hoewel dit in gevangenschap niet altijd het geval is, dient u hiermee rekening te houden.

Vaak gebeurt het dat een vrouwtje door verschillende mannen word gedekt, hoewel het dominante mannetje dit normaliter niet toestaat. Het kan gebeuren dat de broer van het dominante mannetje die ook nog in de groep zit, het vrouwtje beklimt wanneer de dominante even niet oplet. Het risico bestaat dus dat in een verblijf met meerdere mannen een nest verschillende vaders kan hebben.

Mogelijke combinaties zijn:

Een paartje:
Dit zal vrijwel nooit vechten. Ook is er geen kans op nestroof en de gerbils brengen meer jongen groot.

Een trio:
Een volwassen man met twee vrouwtjes. Deze kunnen ook zonder probleem samenleven, maar het loopt in vele gevallen flink fout. De problemen
ontstaan meestal als een van de vrouwtjes zwanger is, of als de jongen geboren zijn. Vaak treedt nestroof en kannibalisme op als  gevolg van jaloezie. Vaak gaan de vrouwen onderling hevig vechten om de rangorde te bepalen.

Een grotere gemengde groep:
Dit is beslist af te raden, want de gerbils kunnen hevig in conflict komen en elkaar zelfs naar het leven staan. Bovendien heb je op die manier niet in de hand wie met wie paart, en dat is zeker voor showkwaliteit niet altijd zo wenselijk.

Seksen van gerbils en geslachtsrijp

Het seksen van de gerbils is een relatief makkelijke opgave. Op een leeftijd van zes tot acht weken kan je bij de mannetjes een balzak met de teelballen waarnemen. Bij de vrouw zitten anus en geslachtsopening veel dichter bij elkaar. Daarbij komt nog eens de geurklier op de buik, die bij het mannetje erg groot is en duidelijk zichtbaar. Neem de gerbil in de hand en oefen druk uit op de genitaliën. Doe dit snel en niet te hardhandig, want gerbils zijn vrij nerveuze dieren die behoorlijk hard kunnen bijten als iets hen niet zint.

De gerbil is in principe geslachtsrijp vanaf drie tot vijf maanden. Soms is het ook vroeger het geval.

Veel hangt af van:
  • de beschikbarheid van voedsel,
  • het klimaat,
  • de seizoenswisselng,
  • de hoeveelheid stress en dieren die in een verblijf zitten.
Een vrouwtje dat op acht weken oude leeftijd gedekt wordt, kan zonder probleem een nest jongen zogen en opvoeden, maar zij heeft dan wel extra
ondersteuning nodig en ze zal waarschijnlijk niet erg groot worden. Nu denkt men misschien: dan zet je de dieren pas samen als ze zijn uitgegroeid. Er zit echter een addertje onder het gras. Een minder goede eigenschap aan gerbils, is dat ze niet zo vriendelijk zijn naar vreemde gerbils. Het beste kunt u fokparen of trio's samenstellen wanneer de gerbils acht tot maximaal tien weken oud zijn. Op deze leeftijd zijn de jongen zo ver ontwikkeld dat men de kwaliteit van de dieren kan inschatten.

Vanaf de tiende levensweek kunnen de gerbils knap lastig zijn wanneer men ze wil koppelen. Toch is het mogelijk met heel veel geduld en tijd om deze dieren nog te koppelen. Gerbils zijn daarbij nog eens erg kieskeurig wat partner betreft. Het beste kunt u een groep jonge gerbils laten samenleven tot zij een week of tien oud zijn, en daar dan de ideale koppels uit samenstellen.

Het spreekt voor zich dat een fokpaar veel ruimte nodig heeft. Houd er rekening mee dat, wanneer u voor tentoonstellingen fokt, er waarschijnlijk dieren in de groep zullen blijven om mee voort te fokken. De bakken moeten dus niet te klein zijn. Voor een fokpaar of trio voldoet zestig cm lengte, veertig cm breedte en veertig cm hoogte prima. Veel mensen gebruiken ook dunabakken. Dit zijn bakken die gemaakt zijn van kunststof, waarin aan de overkant een spijlenrooster ligt dat kan worden verschoven. Deze bakken zijn erg geschikt voor een fokgroep.

Gerbils zijn fokrijp tot ongeveer twee jaar. Vrouwtjes zijn op hun hoogtepunt als ze een jaar oud zijn. De nesten zijn dan erg groot en meestal zijn er een aantal nesten achtereen.

De paring

Gerbils zijn bereid tot paren vanaf een leeftijd van ongeveer vier maanden. Het vrouwtje heeft om de vijf dagen een bronstperiode. In deze periode en enkel alleen dan, zal het mannetje aanstalten tot paren maken. Aan het paren gaat een heel voorspel vooraf, dat bestaat uit elkaar najagen en veelvuldig roffelen. Tijdens dit voorspel beklimt het mannetje het vrouwtje af en toe. Het mannetje moet het vrouwtje soms tien keer beklimmen alvorens hij een zaadlozing krijgt. Na de geslaagde paring zullen beide dieren hun geslachtsstreek wassen.

Tijdens de dracht kan wat extra eiwitten voorzien worden. Dit kan in de vorm van meelwormen. Hondenbrokken zijn ook een optie mocht u gruwelen van die friemeltjes. De draagtijd bij gerbils is ongeveer 23 dagen. Soms, als er nog een vorig nest zoogt, wordt de dracht vertraagd. Gerbilvrouwtjes gaan zich niet anders gedragen tijdens de zwangerschap dan voordien. Vaak ziet men dus niet dat de gerbil zwanger is, tot zij een zichtbare zwelling aan weerzijden van de buik vertoont. Wanneer gerbils dikker worden, is de dracht meestal al vrij ver gevorderd.

Gerbilmoeders bevallen het liefst alleen, dus kan het voorkomen dat zij het mannetje uit het nest verdrijft. Normaal mag hij na een paar dagen wel weer bij mama en de kids slapen. Het is beslist af te raden om het mannetje bij de jongen weg te halen! De vader is namelijk zeer belangrijk in de opvoeding van de gerbiljongen. Hij helpt het vrouwtje als de jongen het nest proberen uit te kruipen, en hij houdt de jongen ook warm wanneer mams even het nest verlaat.

Wanneer de bevalling nadert, zal moeder zich meestal in haar nest terugtrekken. Van belang is het nu dat u de moeder niet stoort, want zij kan haar jongen opeten of laten liggen als zij gestresst wordt.

De jongen worden blind, naakt en doof geboren. Ze wegen ongeveer drie gram en zijn ongeveer drie centimeter lang. Ze zijn totaal van moeders goede zorgen afhankelijk. Afhankelijk van de leeftijd en de conditie van de gerbilvrouw, kan het nest bestaan uit drie tot tien jonge gerbils. Jonge vrouwtjes zullen meestal wat minder jongen hebben. Tijdens de eerste dagen kan behoorlijk wat van het nest jongen doodgaan. Dit ligt deels aan de onervarenheid van de moeder, en deels aan de zwakheid van de jongen. Het komt wel eens voor dat de eerste drie nesten worden opgegeten. Dit is normaal en men kan er weinig tegen doen.

Men hoort aan hoge piepgeluidjes dat de jongen er zijn. Normaal is het beter de jongen niet aan te raken, maar als je het toch doet, zorg dan dat je geur van je handen gemaskeerd is, bijvoorbeeld door ze in te frijven met houtkrullen uit moeders kooi. Nog doeltreffender is je handen met urine van de moeder in te wrijven. De jongen groeien razendsnel. Na een week is de rugvacht al zichtbaar. Tussen de tiende en de twaalfde dag breekt ook op de buik de vacht door. Men kan op deze leeftijd best even naar de buikjes van de jongen kijken. Bij vrouwtjes zijn de kale plekjes nu zichtbaar. Dit zijn de tepels. Wanneer men een paar dagen later kijkt, zijn deze plekjes ook met haar bedekt en moet men wachten tot de jongen ouder zijn.

Na twee weken gaan de ogen open en breken de tanden door. De jongen worden nu echt ondernemend, en ze proberen uit nest te kruipen. Dit tot grote ergernis van mama, die maar heen en weer blijft trippelen om het kleine grut in het nest te houden. De jongen worden tot de leeftijd van ongeveer 28 dagen gezoogd. Theoretisch kunnen ze dan van de groep weg, maar het is voor de dieren veel beter ze minimaal tot zes weken bij de ouders te laten.

De vierde en de vijfde levensweek zijn zeer belangrijk voor jonge gerbils, want dan worden ze wegwijs gemaakt in het sociale leven van de gerbils. Dan leren ze ook roffelen en andere sociale vaardigheden die ze zo hard nodig hebben in hun verdere leventje.

Problemen bij dracht en geboorte

Heel soms gebeurt het dat de moeder sterft voor de jongen zijn gespeend. Wanneer de jongen nog jong zijn en nog in het nest horen te liggen, kan men eventueel proberen ze bij een andere gerbil over te leggen. Dit kan tot een leeftijd van een dag of acht. Haal de ouders weg van het nest waarin de nieuwe jongen moeten  komen. Wrijf de nieuwe jongen in met houtkrullen uit de kooi waarin ze moeten verblijven, wrijf ze desnoods in de urine van de ouders, als de geur maar gemaskeerd wordt. Een andere mogelijkheid is een rattenmoeder. Jongen die ouder zijn (vanaf achttien dagen), kan men proberen groot te brengen met een mengsel van Brinta met water.

Originele tekst van Stieven Hoogstoel